“Ze mogen zeggen wat ze willen en veel kritieken zijn terecht, maar onder Tito was het leven hier goed.” “Tito was een Kroaat, hij heeft ons land uitverkocht aan de Kroaten en de Servische cultuur om zeep geholpen” “In die tijd waren een we een grootse natie die erkenning genoot van over de hele wereld”
Ik wist niet goed wat ervan moest verwachten, ook al hadden een paar vrienden me gezegd dat ik er zeker naartoe moest als ik in Belgrado was.
Ik had het voorrecht om naar het museum te gaan met een gemengde groep van Serviërs en Belgen. In de groep heerste een veilige sfeer, we wisten van elkaar dat we vrij onze gedachten mochten uiten en daar niet op afgerekend zouden worden, dat hadden we al een paar keer geoefend de dagen voordien.
Het museum schetst de geschiedenis van het land dat zijn ontstaan zag in de naweeën van Wereldoorlog één en stopte te bestaan in 2006. Als in 1941 Italië, Hongarije en Duitsland het land binnenvallen neemt Tito de leiding van het verzet op zich. Dat verzet slaagde erin het land te bevrijden zonder veel hulp van de geallieerde troepen. De trots op de militaire overwinning op Duitsland, Italië en Hongarije wordt nog steeds gekoesterd, de wrok tegenover die agressie smeult ook nog steeds. Na de bevrijding komen na verkiezingen de communisten van Tito aan de macht. Tito zal eerst premier en dan president worden en blijven tot zijn dood in 1980.
Oorspronkelijk werd het museum opgebouwd rond de geschenken die Tito ontving tijdens zijn vele staatsbezoeken. Je mag nog zoveel sympathie hebben voor de man, zijn denken en zijn daden, er wringt iets met de personencultus rond zijn persoon. Zijn verjaardag wordt een nationale feestdag en groeit uit tot de belangrijkste feestdag met grootse feesten en parades ter ere van de man.
Sommige van onze Servische vrienden hebben er duidelijk moeilijk mee en vertellen hoe de personencultus heel aanwezig was op school maar ook in het sociale en culturele leven. Anderen nuanceren en vertellen hoe die cultus hen eigenlijk ook samenhield hoe ze op Tito’s pionierskamp gingen met kinderen uit Kroatië, Montenegro,… en hoe fijn dat allemaal was.
“Tito was een Kroaat en heeft ons Servische land uitverkocht aan de Kroaten, hij heeft hen bevoordeeld, hij heeft onze Servische cultuur onderdrukt, onze Servische natuur kapot gemaakt,…” Er ontstaat wat rumoer in de groep, sommigen verwijderen zich uit groep, anderen gaan heftig in discussie met elkaar. De persoon van wie de uitbarsting kwam zet zich na enige minuten mokkend aan de kant. Ze vindt het niet OK dat de anderen er genuanceerder over denken.
Onze gidsen blijven stoicijns kalm over het tumult, ze laten het gebeuren en gaan naar het volgende punt waar ze uitleg willen bij geven
“We zijn dat hier gewoon, het gaat over een onverwerkt verleden, het museum wil helpen in de verwerking” vertelt de gids me.
We staan nu bij kunstwerk dat een verzameling is van verzaagde standbeelden van Tito. Heel het land stond vol met standbeelden en vele daarvan werden van hun sokkel gehaald en klaar gemaakt op versmelten. De kunstenaar wist een aantal beelden te redden, ze waren al in stukken gezaagd. Hij laste er aantal terug van aan elkaar, de wonden duidelijk zichtbaar, andere stukken en brokken liggen verspreid,…. Onze groep wordt er stil van.
Tijdens de verdere rondleiding wordt het duidelijk dat er in de groep ook mensen zijn die uitgesproken heimwee hebben naar het Joegoslavië va Tito. “In die tijd waren een we een grootse natie die erkenning genoot van over de hele wereld” één van de Serviërs komt daags na het bezoek trots met krantenknipsels over haar deelname aan het verjaardagsfeest van Tito en haar broche van ‘Pionier van Tito’. Ze glundert als ze op de foto kan met één van de standbeelden van Tito en is nog steeds apetrots als ze ons die memoralia kan tonen.
Bij één van de Belgen is de verwarring nu compleet. Ik had altijd gehoord dat Tito een communist was, een dictator dus, maar het precies toch niet helemaal zoals ze me dat vertelden. “Het is genuanceerd zegt onze gids voorzichtig, er waren zeker positieve kanten, maar er waren ook problemen.” “Ze mogen zeggen wat ze willen en veel kritieken zijn terecht, maar onder Tito was het leven hier goed.” komen anderen dan weer in stilte vertellen.
Bij het einde van onze rondleiding komen we bij enkele vitrines waar posters hangen met politici die opkwamen bij de laatste verkiezingen in Joegoslavië. Onze gids geeft aan dat veel mensen niet begrijpen waarom die posters hier hangen, we hebben ze achter glas moeten hangen omdat ze anders werden afgetrokken. De gids is nog niet uitgesproken of er komt een groepje Serviërs voorbij die verontwaardigd vragen wat die posters daar hangen te doen en of ze die niet mogen weghalen. Ze proberen de vitrine open te maken om de posters weg te halen.
“Het is deel van onze geschiedenis vertelt de suppoost, je hoef het niet mooi te vinden en hebt misschien gelijk als je boos bent op deze mensen, je mag je boosheid hier eens goed laten zien, maar de posters blijven hangen”.
Ik sta vol bewondering te kijken naar de man van wie je normaal enkel verwacht dat hij aangeeft of je al dan niet te dicht bij een kunstwerk komt.
Meer dan week na het bezoek aan het museum blijft het nazinderen.